مهریه چیست، چگونه می توان آن را مطالبه کرد؟

ما در این بخش از سایت لایحه دات کام مطالبی را در مورد موضوع مهریه تهیه نموده ایم تا شما بازدیدکنندگان ارجمند با مطالعه آنها و دنبال کردن این بخش از سایت تا انتهای مطلب بتوانید در مورد موضوع مهریه آشنایی پیدا کرده و اطلاعات خود را در این زمینه بروز نمایید.

مهریه معمولا در شرایط ضمن عقد مقرر می‌شود. مهریه را خود زوجین یا فرد دیگری می‌تواند به نمایندگی از آن‌ها تعیین کند. البته نباید فراموش کنیم که تعیین کننده‌ٔ مهریه حتما باید اهلیت داشته باشد. یعنی عاقل، بالغ و دارای قصد و رضا باشد. مهریه می‌تواند در نکاح دائم ذکر نشود. طرفین می‌توانند در این عقد شرط عدم مهر کنند. و هیچ خللی به آن وارد نیست. زوجین می‌توانند تراضی کنند که مهریه بعد از وقوع عقد نکاح تعیین شود. اگر قبل از تعیین مهریه، و قبل از وقوع نزدیکی بین زن و شوهر، یکی از آن‌ها فوت کند، زن مستحق هیچ مهری نیست. اما اگر نزدیکی پیش از تعیین مهر واقع شود، زن مستحق مهرالمثل است

در موارد زیر مهرالمثل تعیین می شود:

هرگاه در عقد مهر تعیین نشده باشد و قبل از تراضی بر مهر نزدیکی واقع شود. (ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی)

هرگاه عدم مهر در نکاح شرط شده باشد و قبل از تراضی بر مهریه، بین زوجین نزدیکی واقع شود. (ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی) بنابراین اگر در نکاح شرط شود که زن مستحق مهر نباشد، شرط نافذ نیست ولی عقد صحیح است. ولی باید دانست که بر اساس ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی، در عقد موقت اگر مهریه ذکر نشود، موجب بطلان این عقد است.

1. هرگاه توافق طرفین درباره مهرالمسمی به جهتی باطل باشد. چنانچه مال مورد نظر مجهول باشد و یا این که از مالیت افتاده باشد. (ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی)
2. هرگاه نکاح باطل بوده و زن نیز به این بطلان جاهل باشد و نزدیکی میان زن و مرد واقع شود. (ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی)

ملاک تعیین مهرالمثل:

بر اساس ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی، (برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته می شود.)

مهرالمتعه:

هرگاه در نکاح، مهریه تعیین نشود و شوهر قبل از نزدیکی زن را طلاق دهد، مهرالمتعه تعیین می شود. میزان این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. ولی در صورتی که مهر تعیین شده باشد ولی طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.

بر اساس ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی، ( هرگاه مهردر عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.) همچنین طبق ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی، (برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود.)

مهرالمتعه فقط در نکاح دائم وجود دارد.

شرایط مالی که می تواند مهریه قرار گیرد:

مالیت داشتن:

یعنی مال ارزش اقتصادی داشته و امکان خرید و فروش آن وجود داشته باشد. مثل کالاهای تجاری ، خودرو، زینت آلات. طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، (هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.) بنابراین، مهریه باید ارزش مالی داشته باشد و آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمی توان به عنوان مهریه تعیین کرد.

– مهر المسمی ممکن است عین معین باشد یا کلی و نیز می توان حق مالی یا منفعت یا انجام دادن کار معین را مهر زن قرار داد. مهر قرار دادن حق تألیف و اختراع و سرقفلی نیز امکان دارد اما قرار دادن حق شفعه و عدم انجام کاری را نمی توان مهر قرار داد. ( نظر دکتر صفایی خلاف این امر است.) در صورت کلی بودن یا حق بودن مهریه، زن به مجرد عقد طلبکار است و می تواند به شوهر رجوع کند.

– اگر عین مهر متعلق به دیگری باشد، در صورتی که وی اجازه دهد مهر صحیح وگرنه باطل است و زن مستحق مثل یا قیمت آن است و اگر قبل از نزدیکی این موضوع معلوم شود می تواند مهر جدید تعیین نماید امّا اگر بعد از نزدیکی باشد، زن مستحق دریافت مهرالمثل است.

– بر اساس ماده ۱۰۸۴ قانون مدنی، ( هرگاه مهر، عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد معیوب بوده و یا بع از عقد و قبل از تسلیم معیوب و یا تلف شود، شوهر ضامن عیب و تلف است. )

اگر مهر معیوب باشد ۳ حالت پیش می آید:

• اگر معیوب بودن مهر در زمان عقد معلوم شود، زن هم حق فسخ دارد و هم می تواند نگه دارد و ارش بگیرد.
• اگر معیوب بودن مهر پس از عقد و قبل از تسلیم باشد، فقط می تواند ارش بگیرد و حق فسخ ندارد.
• اگر مهر پس از عقد و قبل از تسلیم تلف شود، ضمان ید یعنی مثل یا قیمت آن به عهده شوهر است.

قابل تملیک بودن:

زوج مالی را می تواند به عنوان مهریه قرار دهد که خود مالک آن باشد، بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهریه قرار داد. یعنی این مال باید به گونه ای باشد که زن بتواند بلافاصله پس از عقد نکاح آن را به مالکیت خود در آورد.

معین بودن:

به این معنی که باید دقیقاَ معین شود که چه چیزی به عنوان مهر تعیین شده است. به عنوان مثال باید مشخص شود کدامیک از دو خانه منظور است.

معلوم بودن

مطابق قانون مدنی، تعیین مقدار، جنس و وصف مهر الزامی است و قابلیت تعیین داشتن این امر کفایت می کند، هرچن در زمان نکاح به طور کامل معین نباشد. بر اساس ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی، (مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن ها بشود معلوم باشد.)

معلوم شدن مهر برای طرفین در صورتی که مهریه عین باشد، به وسیله مشاهده ممکن است. در مواردی که معلوم شدن مهریه با مشاهده کردن امکان پذیر نمی باشد باید به وسیله وزن یا عدد یا کیل یا مساحت و … مقدار آن معین گردد.

نکته: اشتباه در مهر هیچ گونه تأثیری در اصل نکاح ندارد و فقط ممکن است سبب ایجاد حق فسخ یا باطل شدن مهریه گردد.

همان طور که در بالا نیز گفته شد،  در صورتی که  چیز نامعلومی به عنوان مهر در نظر گرفته شود، یا اینکه مهر مالیت نداشته باشد، با توجه به ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی عقد را باطل نخواهد کرد و فقط مهر باطل خواهد بود که این شرایط مانند زمانی است که حین عقد مهر مشخص نشده باشد و بایستی مهرالمثل تعیین گردد.

قابل تسلیم بودن:

مهریه باید شرایطی داشته باشد که بتوان آن را به زن تسلیم نمود. به عنوان مثال مالی که در جای نامشخصی پنهان شده باشد و زن نتواند به آن دسترسی پیدا کند را نمی توان به عنوان مهریه تعیین نمود.

منفعت مشروع و عاقلانه داشتن:

مهر نباید از مواردی باشد که قانون و یا  احکام شرعی فروش، استعمال و یا مالکیت آنها را ممنوع کرده باشد. مانند مواد مخدر، مشروبات الکلی و غیره. در این صورت نکاح صحیح است ولی مهریه باطل است و زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.

اختیار تعیین مهریه:

زوجین:

بر اساس ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی، (تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.)

شخص ثالث:

اختیار تعیین میزان مهریه ، علاوه بر زوجین، ممکن است به عهده شخص ثالث هم گذاشته شود.

بر اساس ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی، ( ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود. در این صورت، شوهر یا شخص ثالث می تواند مهر را هر قدر بخواهد معین کند.)

• این شخص ثالث به عنوان داور تعیین می شود و هیچ یک از دو طرف بدون هماهنگی دیگری حق عزل وی را ندارد.
• در این حالت شخص ثالث نیاز به قبول دارد. و اگر از قبول امتناع کند و یا این که قبل از قبول بمیرد یا مجنون شود، تعیین مهر با دادگاه است. البته اگر ثالث بعد از نزدیکی زن و شوهر و پیش از تعیین مهر بمیرد، بر اساس نظر مشهور، زن مستحق مهرالمثل است.
• مهریه ای را که ثالث تعیین می کند، اوصاف مهرالمسمی را دارد.
• انحلال نکاح به وسیله طلاق یا فسخ نیز باعث انحلال قرارداد داوری نمی شود.

نکته: ممکن است پرداخت مهر نیز به عهده شخص ثالث قرار بگیرد. در این حالت الزام شوهر از دادن مهریه از بین نمی رود. بلکه ثالث فقط در حکم ضامن است.

1. شوهر: اگر اختیار تعیین مهر به عهده شوهر گذاشته شود، بر اساس ماده ۱۰۸۹، وی هر مبلغی که بخواهد می تواند تعیین کند.
2. زن: بر اساس ماده ۱۰۹۰ قانون مدنی، ( اگر اختیار تعیین مهر به زن داده شود، زن نمی تواند بیشتر از مهرالمثل معین نماید.)

مفهوم حال یا مدت دار بودن مهریه:

مهریه می تواند حال باشد یا مدت دار، که در ذیل به توضیح آن ها می پردازیم:

مهریه حال: اگر مهریه حال باشد، زوجه می تواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه نماید. ( ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی)

بحث حق حبس زن در اینجا مطرح می شود. بر اساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، (زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.) به عبارت دیگر، زن می تواند تمکین (مقصود تمکین خاص است.) از شوهر را منوط به پرداخت مهریه نماید که به این حالت حق حبس گفته می شود.

بر اساس ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی به بحث تمکین ارادی زن و تأثیر آن بر مهریه پرداخته است. بر اساس این ماده، (اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود، دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند. مع ذلک حقی که برای مطالبه مهریه دارد ساقط نخواهد شد.)

مهریه مدت دار: اگر مهریه مدت دار باشد، مطالبه مهریه در زمان مقرر انجام خواهد شد. در مهریه مدت دار، حق حبس ساقط و زن با تمکین می تواند نفقه دریافت کند.

نکته:

• شوهر حق حبس ندارد. یعنی نمی تواند پرداخت مهریه را موکول به تمکین زن کند.
• اعسار شوهر مانع از استفاده زن ا حق حبس نیست.
• در نکاحی که در آن مهر تعیین نشده و یا عدم آن شرط شده است، حق حبس وجود ندارد.

از طریق مراجعه به محاکم دادگستری:

در این حالت، زن با طرح دعوا از طریق محاکم حقوقی خانواده مهریه را مطالبه می کند، مطالبه مهریه دعوای مالی محسوب می شود. بنابراین، مهریه پس از طرح دعوای مطالبه ی مهریه و صدور دادنامه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه و قطعیت رأی صادره، با تشکیل پروندة اجرائی و ابلاغ به محکوم علیه، مهریه باید پرداخت شود.

وصول مهریه از طریق اجرای ثبت:

اگر سند ازدواج، سندی رسمی باشد، مهریه از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول خواهد بود. در این حالت زن به دفترخانه ای که ازدواج در آن واقع و به ثبت رسیده است، مراجعه می کند و تقاضای وصول مهریه خود را می نماید. حال، اگر شوهر حاضر به پرداخت مهریه نباشد، و زن بتواند مالی از شوهر را به دفترخانه معرفی کند، مال معرفی شده از طرف اجرای ثبت به نفع زن توقیف می شود، هرگاه زوج فاقد مال بوده ولیکن کارمند دولت باشد با تقاضای زوجه یک سوم از حقوق شوهر تا پرداخت کل مهریه به نفع زوجه توقیف و به زوجه پرداخت می شود. ( در مورد شوهری که بعد از جدایی باز هم متأهل شده است، این مبلغ یک چهارم است.) اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد، قیمت روز مطالبه آن ها (روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه می کند) ملاک اجرای قانونی حکم است.

چگونگی محاسبه میزان مهریه:

اگر مهریه به صورت سکه تعیین شده باشد، در زمان مطالبه مهریه همان تعداد سکه را باید مطالبه کرد.

اگر مهریه به صورت وجه رایج تعیین شده باشد، بر اساس تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، (الحاقي ۱۳۷۶/۴/۲۹ )، چنانچه مهريه وجه رايج باشد متناسب با تغيير شاخص قیمت سالانه ی زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقدکه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد. مگر این که زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند. بر اساس ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، نحوه محاسبه ارزش فعلی مهریه به این صورت است:

• مبلغ مندرج در عقدنامه = ارزش مهریه در حال حاضر

این شاخص مرتب از طرف بانک مرکزی اعلام می شود.

نکته: در صورت فوت زوج، مهریه باید از ترکه وی پرداخت شود و در این حالت مبنای محاسبه تاریخ فوت خواهد بود.

بحث اعسار از پرداخت مهریه:

طبق ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی، (برای تأدیه تمام یا قسمتی از مهر می توان مدت یا اقساطی قرار داد.)

اگر شوهر توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد باید با طرح دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و شهادت ۲ شاهد عادل که به عدم توانائی وی شهادت و گواهی می دهند، این مسئله را در دادگاه ثابت کند و دادگاه با توجه به شرایط مالی و درآمد محکوم علیه حکم اعسار از پرداخت مهریه و اقساط آن می نماید. اعسار از پرداخت مهریه در صورتی پذیرفته خواهد شد که محکوم علیه اموالی را به دادگاه معرفی ننموده باشد. اگر زن ذمه شوهر را از مهر ابراء نماید و مرد نیز قبل او وقوع نزدیکی وی را طلاق دهد باید زن نصف مهر را به مرد بدهد زیرا ابراء به منزله قبض است.

بحث مهریه ۱۱۰ سکه:

به طور خلاصه می توان گفت مهریه تا ۱۱۰ سکه عندالمطالبه بوده و باید پرداخت شود. ولی بیشتر از این میزان عندالاستطاعه می باشد. بدین معنی که اگر زنی مهریه ای بیشتر از ۱۱۰ سکه طلا داشته و شوهر وی توانایی پرداخت این میزان از مهریه را داشته باشد، محکوم به پرداخت به بیش از ۱۱۰ سکه می شود.

حکم نکاح سفیه چیست؟

ماده ۱۰۶۴ قانون مدنی در مورد شرایط اهلیت است. (عاقد باید عاقل و بالغ و قاصد باشد.) در مورد سفیه، وی می تواند ازدواج کند. ولی در مورد توافق در مورد میزان مهریه، نفوذ اراده او به اجازه ولی و قیم بستگی دارد.

مهریه دینی ممتازه است یا با وثیقه یا بی وثیقه؟

دیون ممتازه دیونی هستند که طلبکار آن ها با وجود اینکه وثیقه از بدهکار ندارد، در استیفاء طلب خود بر سایر طلبکاران بدون وثیقه مقدم می باشد. دیون ممتازه در مقابل دیون با وثیقه و دیون بی وثیقه بکار می رود. مهریه از جمله دیون ممتازه می باشد.

آیا ورثه زوجه حق تقاضای مهریه را از زوج دارند؟

مهریه یک حق مالی است و قابل نقل و انتقال قهری به ورثه است. پس ورثه می توانند آن را مطالبه کنند.

در صورتی که شوهر فوت شود، آیا زن می تواند از ورثه مرد مطالبه مهریه نماید؟

خیر. زن فقط نسبت ماترکی که از شوهر مانده، حق دارد. و در صورت مطالبه مهریه، حق وی نسبت به مطالبات سایر ورثه مقدم است. طبق ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، در مواردی که مهریه زوجه باید از ترکه زوج متوفی پرداخت شود تاریخ فوت مبنای محاسبه قرار می گیرد.

آیا دیه می توان قسمتی از ماترک باشد؟

بله